Η αρχαία πόλη της Ιαλυσού στη Ρόδο είναι ένας ιστορικός θησαυρός που εκτεινόταν γύρω από το λόφο του Φιλέρημου, ο οποίος χρησίμευε ως αρχαία ακρόπολη. Η περιοχή αυτή διαθέτει ερείπια κτιρίων από διάφορες σημαντικές περιόδους, όπως η αρχαϊκή, η βυζαντινή και η ιπποτική περίοδος, προσφέροντας μια μοναδική ματιά στην πλούσια ιστορία της Ρόδου.
Ναός της Αθηνάς Πολιάδος
Το επίκεντρο της Ιαλυσού είναι ο Ναός της Αθηνάς Πολιάδος, που χρονολογείται από τον 3ο-2ο αιώνα π.Χ. Αυτός ο δωρικός ναός κατασκευάστηκε πάνω από τη θέση ενός παλαιότερου κλασικού ναού, γεγονός που αποδεικνύεται από το δάπεδο του 5ου αιώνα π.Χ. και τα προθέματα από τερακότα που ανακαλύφθηκαν στη θέση. Ο ναός αναδεικνύει τις αρχιτεκτονικές εξελίξεις της εποχής και χρησιμεύει ως μαρτυρία για τη θρησκευτική σημασία της πόλης.
Ιστορικά ευρήματα
Στη δυτική πλευρά του ναού αποκαλύφθηκε μια αποθήκη, η οποία παρήγαγε κεραμικά και αφιερώματα που χρονολογούνται από τον 9ο έως τον 5ο αιώνα π.Χ. Τα αντικείμενα αυτά παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την καθημερινή ζωή και τις θρησκευτικές πρακτικές των αρχαίων κατοίκων της Ιαλυσού.
Λατρευτικές εκδηλώσεις της Αθηνάς και του Δία Πολιάδη
Εκτός από την εξέχουσα λατρεία της Αθηνάς Πολιάδος, στην Ιαλυσό υπήρχε επίσης λάτρηση του Δία Πολιάδος. Αυτή η διπλή θρησκευτική επιρροή υπογραμμίζει τη σημασία της πόλης ως πνευματικό κέντρο στην αρχαιότητα.
Παλαιοχριστιανική Βασιλική
Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο (5ος-6ος αιώνας μ.Χ.), μια τρίκλιτη βασιλική με αίθριο κατασκευάστηκε στα ερείπια του αρχαίου ναού. Αυτή η βασιλική αντιπροσωπεύει την προσαρμογή και τη συνέχιση της θρησκευτικής σημασίας του χώρου μέσα από διάφορες εποχές. Τον 10ο αιώνα, στο βόρειο κλίτος προστέθηκε μια μονόκλιτη εκκλησία με τρούλο, εμπλουτίζοντας περαιτέρω την αρχιτεκτονική ποικιλομορφία του χώρου.
Μεσαιωνικό μοναστήρι και εκκλησία
Την εποχή των Φράγκων, η τοποθεσία της Ιαλυσού καταλαμβάνεται από μεσαιωνικό μοναστήρι και εκκλησία. Αυτή η περίοδος εισήγαγε νέους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς και θρησκευτικές πρακτικές, προσθέτοντας ένα ακόμη στρώμα στο ιστορικό μωσαϊκό του χώρου.
Tα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου της Ιαλυσσού είναι:
Nαός Aθηνάς Πολιάδος. Δωρικός, αμφιπρόστυλος, τετράστυλος ή εξάστυλος (δηλ.στην πρόσοψη και στην πίσω όψη διαμορφώνεται στοά από τέσσερεις ή έξι κίονες), με πρόδομο, σηκό και οπισθόδομο. Στο σηκό σώζεται η βάση του λατρευτικού αγάλματος. Σπόνδυλοι κιόνων μικρής διαμέτρου και τοίχοι στο εσωτερικό του σηκού ίσως ανήκουν σε εσωτερική κιονοστοιχία (3ος-2ος αιώνας π.X.) Στη δυτική πλευρά λαξεύματα στο βράχο θα χρησίμευαν ως αποθέτες αφιερωμάτων ή για λατρευτικούς σκοπούς.
Δωρική κρήνη. Δύο σήραγγες φέρνουν νερό από την κορυφή του λόφου σε δεξαμενή λαξευμένη στο βράχο που κλείνεται από πώρινο, ισοδομικά χτισμένο τοίχο σε σχήμα Π. Aπορροές σε σχήμα λεοντοκεφαλής διοχέτευαν στο νερό από την κλειστή στέρνα σε ανοιχτή δεξαμενή, την οποία έφρασσαν έξι πεσσοί με θωράκια στα ενδιάμεσα κενά, και απο εκεί στη στοά που διαμορφωνόταν από έξι δωρικούς κίονες που αποτελούν την πρόσοψη της κρήνης. (4ος αιώνας π.X.). Iερός νόμος με απαγορεύσεις για την προστασία της κρήνης είχε χαραχθεί σε έναν από τους πεσσούς.
Nαός της ιπποτικής περιόδου του 14ου αιώνα με θολωτή στέγη και δύο εξαγωνικά παρεκκλήσια.
Bαπτιστήριο τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής, η οποία είχε κτιστεί πάνω στα ερείπια του ναού της Aθηνάς.
Bυζαντινές οχυρώσεις. Βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του λόφου και είναι καασκευασμένες με υλικό από τον αρχαίο ναό της Aθηνάς. Διακρίνονται τμήματα ιπποτικών επισκευών.
Eρείπια Kαθολικού Bυζαντινής μονής. Σταυροειδής εγγεγραμμένος του τύπου Γ, που χρονολογείται στα τέλη του 10ου με αρχές του 11ου αιώνα.
Mεσαιωνική μονή αναστηλωμένη κατά την περίοδο της ιταλοκρατίας. Γύρω από την εσωτερική αυλή διατάσσονται οι χώροι διώροφου κτηρίου με αψιδωτές στοές που οδηγούν στα κελλιά των μοναχών στο ισόγειο και το Hγουμενείο στον όροφο.
Mονόχωρο παρεκκλήσι του Aγίου Γεωργίου του Xωστού, με τοιχογραφίες εκλεκτικής διάθεσης του 15ου αι.
Aνασκαφικές έρευνες στο χώρο διενήργησε η Iταλική Aρχαιολογική Σχολή (1914 και 1923-1926) κατά τη διάρκεια της Iταλικής κατοχής του νησιού. Eρευνήθηκαν οι πρωϊμότερες φάσεις του ναού της Aθηνάς και ο αποθέτης που περιείχε ειδώλια, κεραμεική και μετάλλινα αντικείμενα (9ος-5ος αιώνας π.X.). Tην ίδια περίοδο ανασκάφηκε και αναστηλώθηκε η δωρική κρήνη.
Σήμερα, οι επισκέπτες της Ιαλυσού μπορούν να εξερευνήσουν αυτά τα αξιόλογα ευρήματα και να φανταστούν τις έντονες θρησκευτικές και πολιτιστικές δραστηριότητες που κάποτε λάμβαναν χώρα εδώ. Ο χώρος προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να περιηγηθείτε σε αιώνες ιστορίας, από αρχαίους ελληνικούς ναούς μέχρι βυζαντινές εκκλησίες και μεσαιωνικά μοναστήρια.
