Rhodes Guide / RhodesGuide.com

Ιστορία της Ρόδου

Τα πρώτα ίχνη της ζωής στη Ρόδο χάνονται στους μύθους. Οι πρώτοι κάτοικοι λέγεται ότι ήταν οι Ηλιάδες, παιδιά του προστάτη Θεού Ήλιου και της Κλυμένης, Ωκεανίδας νύμφης, και οι Τελχίνες, ένα παράξενο είδος ανθρώπων που υποτίθεται ότι έμοιαζαν με δαίμονες. Αυτοί ήταν, σύμφωνα με την παράδοση, ειδικευμένοι ναυτικοί και χαρισματικοί τεχνίτες που δίδαξαν στους αρχαίους Ρόδιους πώς να σφυρηλατήσουν και να επεξεργαστούν πέτρα.
  • Οι αρχαίοι μύθοι

    Colossus of Rhodes

    Ο Πίνδαρος και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς είναι πολύ λεπτομερείς στην περιγραφή της Ρόδου στα χειρόγραφα τους. Οι ρίζες της Ρόδου συνδέονται με έναν θεϊκό μύθο για τον Δία (αρχηγό των αρχαίων ελληνικών θεών) και τον Ήλιο (θεός του Ήλιου).

    Σύμφωνα με αυτόν τον μύθο, μετά τη νίκη του Δία εναντίον των γιγάντων, αυτός αποφάσισε να χωρίσει τη γη στους θεούς του Ολύμπου. Ο μόνος θεός που δεν έλαβε τίποτα ήταν ο Ήλιος.

    Αυτός, σύμφωνα με τον μύθο, απουσίαζε και "Κανένας δεν θυμήθηκε να τον συμπεριλάβει στην κλήρωση"! Όταν επέστρεψε, ζήτησε το μερίδιό του, αλλά ο Δίας του είπε ότι δεν ήταν σε θέση να κάνει ξανά την μοιρασιά, γιατί οι υπόλοιποι θεοί δεν θα συμφωνούσαν. Ο Ήλιος ήταν απογοητευμένος, αλλά ζήτησε από τον Δία και τους άλλους θεούς να υποσχεθούν ότι η γη που θα έβγαινε από τη θάλασσα θα είναι δική του.

    Όπως μιλούσε, ένα όμορφο νησί αναδύθηκε αργά από το βυθό της γαλάζιας θάλασσας, η Ρόδος. Ο Ήλιος έλουσε τη Ρόδο με την ακτινοβολία του και την έκανε το ωραιότερο νησί του Αιγαίου.

    Η Ρόδος ήταν γνωστή στην αρχαία εποχή με πολλά άλλα ονόματα, όπως Οφιούσα (επειδή υπήρχαν πολλά φίδια), Αστεριούσα (για τον καθαρό μπλε και τον ωραιότατο ουρανό), Μακαρία (για την ομορφιά της) και Αταβυρία (μετά το ψηλότερο βουνό της, Αττάβυρο).

  • Προϊστορία

    Ιστορία της Ρόδου © Rhodes Guide / RhodesGuide.com

    Ένα άλλο όνομα για τη Ρόδο ήταν Τελχινία, επειδή οι πρώτοι κάτοικοι της λέγεται ότι ήταν οι Τελχίνες, εξαιρετικοί εργάτες μετάλλου που ζούσαν στο νησί στην προϊστορική εποχή, και σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία άλλοτε φέρονται ως θνητοί και άλλοτε ως μυθικοί δαίμονες. Οι πρώτοι γνωστοί «ανθρώπινοι» κάτοικοι ήταν οι Κάρες, μια φυλή που προέρχεται από τη Μικρά Ασία. Οι Φοίνικες, σπουδαίοι έμποροι που κατέστησαν τη Ρόδο σημαντικό εμπορικό κέντρο, τους ακολούθησαν. Ο ηγέτης τους Κάδμος, ο οποίος εισήγαγε το πρώτο αλφάβητο, ίδρυσε την πρώτη φοινικική αποικία στη Ρόδο. Στην καταγεγραμμένη ιστορία της Ανατολικής Μεσογείου, οι Μινωίτες από την Κρήτη εγκαταστάθηκαν στη Ρόδο.

    Αυτοί οι Μινωίτες ζούσαν ειρηνικά στο νησί για πολλούς αιώνες, μέχρις ότου έφτασε μια άλλη φυλή. Οι νεοφερμένοι ήταν Έλληνες Αχαιοί από την ηπειρωτική Ελλάδα.

    Περίπου το 1400 π.Χ., οι Αχαιοί ίδρυσαν ένα ισχυρό κράτος που σύντομα επέκτεινε την επιρροή του. Αιώνες αργότερα, οι Δωριείς ήρθαν στη Ρόδο και ανέπτυξαν τη Λίνδο, την Ιαλυσό και την Κάμειρο. Αυτές οι τρεις πόλεις τελικά μεγάλωσαν πολύ σε εξουσία και πλούτο.

    Σε μια τόσο στρατηγική θέση, η Ρόδος κέρδισε γρήγορα τη φήμη και τον πλούτο. Τα γρήγορα Ροδίτικα πλοία έπλεαν παντού στη Μεσόγειο, φέρνοντας πλούτη και δόξα πίσω στην πατρίδα. Μεταξύ του 1000 και του 600 π.Χ. η Κάμειρος, η Ιαλυσός και η Λίνδος ιδρύουν πολλές αποικίες σε πολλές περιοχές κατά μήκος της δυτικής ακτής της Μικράς Ασίας, της Σικελίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας.

  • Κλασσική Περίοδος

    Ιστορία της Ρόδου © Rhodes Guide / RhodesGuide.com

    Το νησί κατοικήθηκε στα τέλη της Νεολιθικής περιόδου (4000 π.Χ.). Το 408 π.Χ. οι τρεις μεγάλες πόλεις του νησιού, Ιαλυσός, Κάμιρος και Λίνδος, ίδρυσαν την πόλη της Ρόδου. Οι τρεις αιώνες που ακολούθησαν αποτέλεσαν την «χρυσή περίοδο» της Ρόδου. Το θαλάσσιο εμπόριο, η ναυσιπλοΐα καθώς και οι συνετές και προοδευτικές πολιτικές και διπλωματικές κινήσεις διατήρησαν την πόλη δυνατή και ακμάζουσα μέχρι τους Ρωμαϊκούς χρόνους.

    Την ίδια περίοδο, η Ρόδος παράγει εξαιρετική τέχνη. Το πιο ονομαστό δημιούργημα ήταν ο Κολοσσός, ένα από τα εφτά θαύματα του κόσμου, ο οποίος φτιάχτηκε ανάμεσα στο 304 π.Χ. με 293 π.Χ. από τον Λίνδιο γλύπτη Χάρη. Η κατασκευή του Κολοσσού διήρκεσε 12 χρόνια και ολοκληρώθηκε το 282 π.Χ. Για πολλά έτη, το άγαλμα ήταν τοποθετημένο, πιθανότατα, στην είσοδο του λιμανιού και προσωποποιούσε τον θεό Ήλιο μέχρι την στιγμή που ένας δυνατός σεισμός χτύπησε την Ρόδο το 226 π.Χ. Η πόλη υπέστη σοβαρότατες ζημιές και το άγαλμα του Κολοσσού κατέρρευσε.

    Το πολεοδομικό σχέδιο της αρχαίας πόλης της Ρόδου βασίστηκε στις πολεοδομικές και φιλοσοφικές ιδέες του διάσημου αρχαίου Έλληνα πολεοδόμου Ιππόδαμου. Το σχέδιο των δρόμων της αρχαίας πόλης είναι γνωστό χάρη σε αρχαιολογικές ανασκαφές δεκαετιών. Τα οικοδομικά τετράγωνα (insulae) είχαν τις ακόλουθες διαστάσεις 47,70x26,50 m και είχαν όλα το ίδιο μέγεθος. Καθένα από αυτά περιελάμβανε τρία σπίτια και περιτριγυριζόταν από δρόμους πλάτους 5-6 μέτρων.

    Μεγαλύτερες οικοδομικές ενότητες σχημάτιζαν περιοχές οι οποίες περικλείονταν από μεγαλύτερους δρόμους πλάτους 8-11 μέτρων. Κάθε τέτοια περιοχή αποτελούταν από 36 insulae ή 108 σπίτια. Η αρχαία πόλη είχε ένα εκτεταμένο και καλά δομημένο αποχετευτικό δίκτυο καθώς και δίκτυο υδροδότησης.

  • Ελληνιστική περίοδος

    Demetrius Poliorkites

    Η νέα πόλη βρέθηκε κάτω από την επιρροή των δύο μεγάλων ελληνικών δυνάμεων εκείνης της εποχής, της Αθήνας και της Σπάρτης, μέχρις ότου οι προθέσεις των Μακεδόνων της εποχής έγιναν σαφείς. Οι Ρόδιοι δεν έχασαν χρόνο και τάχθηκαν με το μέρος των Μακεδόνων. Αργότερα, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Τύρου, βοήθησαν τον Μεγάλο Αλέξανδρο στην κατάκτησή της.

    Όταν η αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου έπεσε, η Ρόδος ανέπτυξε στενές εμπορικές και πολιτικές σχέσεις με τη δυναστεία των Πτολεμαίων της Αιγύπτου. Αυτή ήταν μια κίνηση «casus belli» για τον Αντίγονο, τον βασιλιά της Συρίας, ο οποίος το καλοκαίρι του 305 π.Χ. έστειλε τον γιο του, τον διάσημο Δημήτριο Πολιορκίτη για να καταλάβει την πόλη της Ρόδου.

    Οι Ρόδιοι, προστατευμένοι από τα ισχυρά τοίχη τους, κατάφεραν να αντισταθούν για ένα ολόκληρο έτος, και ανάγκασαν τον Δημήτριο να παραιτηθεί της προσπάθειας.

    Η αποτυχία του Δημητρίου να κατακτήσει το νησί αποτέλεσε την αρχή μιας νέας εποχής για τη Ρόδο, κατά την οποία οι εμπορικές και θαλάσσιες δραστηριότητες έφτασαν στο αποκορύφωμά τους.

    Οι Ρόδιοι, στην προσπάθειά τους να επιδείξουν σωστή συμπεριφορά στη θάλασσα, έφεραν σε εφαρμογή τον λεγόμενο «Διεθνή Θαλάσσιο Νόμο των Ροδίων», έναν κώδικα δικαίου, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα παλαιά νομικά έγγραφα στον κόσμο.

  • Ρωμαϊκή Περίοδος

    Ιστορία της Ρόδου © Rhodes Guide / RhodesGuide.com

    Η ανεξαρτησία της πόλης τερματίστηκε το 164 π.Χ. όταν η Ρόδος έγινε επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο μέχρι τον 1ο αιώνα μ.Χ., η Ρόδος διατήρησε σε μεγάλο βαθμό το μεγαλείο της και εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα γνώσης, επιστήμης και τέχνης.

    Πέρα από τις γραπτές πήγες που διασώζονται έως τις μέρες μας, οι αρχαιολογικές ανασκαφές που συνεχίζονται ακόμη δίνουν μια ξεκάθαρη εικόνα του πολιτισμού που άκμασε την περίοδο αυτή.

  • Βυζαντινή Περίοδος

    Κατά την πρώιμη Χριστιανική περίοδο (330-650 μ.Χ), η Ρόδος αποτελούσε κομμάτι της εκχριστιανισμένης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που είναι ευρύτερα γνωστή ως Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

    Μολονότι λιγότερο σημαντική και ακμάζουσα απ' ότι στο παρελθόν, η πόλη της Ρόδου ήταν επισκοπική έδρα και είχε σημαντικό αριθμό εκκλησιών ανάμεσα στις οποίες υπήρχαν κάποιες βασιλικές εντυπωσιακών διαστάσεων. Παράλληλα ήταν σημαντική στρατιωτική βάση.

    Οι Άραβες που πρωτοέκαναν την εμφάνιση τους στην Μεσόγειο τον 7ο αιώνα επιτέθηκαν στη Ρόδο και την κατέλαβαν για μερικές δεκαετίες.

    Στους αιώνες που ακολούθησαν, η πόλη συρρικνώθηκε σε μέγεθος και οχυρώθηκε με νέα τείχη. Ταυτόχρονα, χωρίστηκε σε δύο ζώνες, μια για την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία και μια για τους «λαϊκούς». Η ζώνη αυτή αντανακλά την κοινωνική πραγματικότητα των μεσαιωνικών χρόνων.

    Λόγω έλλειψης γραπτών πηγών υπάρχει απουσία συσσωρευμένης πληροφόρησης σχετικά με την περίοδο αυτή. Οι αναστηλώσεις που έγιναν από τους Ιταλούς αργότερα αγνόησαν ή και ακόμη προκάλεσαν ζημιές σε κτίρια της εποχής αυτής που διασωθεί προς όφελος αυτών της περιόδου των Ιπποτών.

  • Ιπποτική Περίοδος

    Ιστορία της Ρόδου © Rhodes Guide / RhodesGuide.com

    Το 1309 το νησί πουλήθηκε στο τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ. Το τάγμα ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα στην Ιερουσαλήμ με στόχο την νοσηλεία και περίθαλψη των προσκυνητών και σταυροφόρων αλλά πολύ σύντομα μετεξελίχθηκε σε μάχιμη στρατιωτική μονάδα η οποία απέκτησε μεγάλες εκτάσεις γης.

    Έχοντας οπισθοχωρήσει από την Ιερουσαλήμ και αργότερα από την Κύπρο, το τάγμα ίδρυσε την έδρα του στη Ρόδο και απέκτησε κατά την χρονική περίοδο αυτή ηγετικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο.

    Κατά την διάρκεια της παραμονής των Ιπποτών στη Ρόδο, οι οχυρώσεις επεκτάθηκαν, εκσυγχρονίσθηκαν και συνεχώς ενισχύονταν. Ένα νοσοκομείο, ένα παλάτι, αρκετές εκκλησίες ήταν ορισμένα από τα πολλά δημόσια κτίρια τα οποία αναγέρθηκαν την εποχή αυτή. Τα κτίρια αυτά αποτελούν αξιοσημείωτα παραδείγματα της Γοτθικής και Αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Παρόλες τις προστριβές που υπήρχαν με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το θαλάσσιο εμπόριο αποτελούσε πηγή πλούτου και οι αγορές της πόλης ήταν ακμάζουσες. Την περίοδο της κατοχής των Ιπποτών το νησί της Ρόδου διήγε περίοδο ακμής και οι σχέσεις μεταξύ των Ιπποτών και των ντόπιων χαρακτηρίζονταν από ανοχή και συχνά από στενή συνεργασία. Οι περισσότεροι από τους δρόμους της Μεσαιωνικής πόλης συμπίπτουν με τους δρόμους της αρχαίας πόλης ενώ διατηρήθηκε η διαίρεση της πόλης σε δύο ζώνες. Το τάγμα στη Ρόδο διατηρούσε ένα πολύ καλά οργανωμένο αρχείο το οποίο περιλάμβανε έγγραφα που είχαν εκδοθεί από τις διοικητές αρχές, αλληλογραφία, νομικά έγγραφα κ.α.

    Το αρχείο αυτό διατηρείται έως τις μέρες μας και σώζεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Μάλτας. Το αρχείο αυτό αποτελεί μια αξιόλογη πηγή πληροφόρησης για την περίοδο αυτή.

    Η πόλη είχε διαιρεθεί σε δύο ζώνες με ένα εσωτερικό τείχος. Το βόρειο τμήμα το οποίο ήταν γνωστό ως Chastel, Chateau, Castrum, Castellum ή Conventus, όπου βρισκόταν το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, ο καθολικός καθεδρικός ναός και η κατοικία του καθολικού επισκόπου, τα καλύμματα των «γλωσσών», οι κατοικίες των Ιπποτών, ένα νοσοκομείο κ.α. Το νότιο τμήμα γνωστό ως ville, burgus ή burgum ήταν η περιοχή όπου ζούσαν οι λαϊκοί και περιλάμβανε την αγορά, συναγωγές, εκκλησίες καθώς και δημόσια και εμπορικά κτίρια.

  • Οθωμανική Περίοδος

    Ιστορία της Ρόδου © Rhodes Guide / RhodesGuide.com

    Το 1522 οι Οθωμανοί Τούρκοι κατέκτησαν την πόλη μετά από μια δεύτερη μακρά πολιορκία. Νέα κτίρια κατασκευάστηκαν: Τζαμιά, δημόσια λουτρά και κατοικίες για τους νέους κατακτητές. Οι Έλληνες υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την οχυρωμένη πόλη και να μετοικήσουν σε περιοχές εκτός των τειχών.

    Κατά την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας, η Ρόδος έχασε τον διεθνή της χαρακτήρα. Η πόλη διατήρησε την κύρια οικονομική της λειτουργία ως αγορά αγροτικών προϊόντων για το εσωτερικό τμήμα του νησιού καθώς και των τριγύρω μικρών νησιών.

    Μετά την εγκαθίδρυση της κυριαρχίας τους στο νησί, οι Οθωμανοί Τούρκοι επιδιόρθωσαν τα τείχη που είχαν υποστεί ζημιές, μετέτρεψαν τις περισσότερες εκκλησίες σε τζαμιά και μεταρρύθμισαν τις μεγάλες κατοικίες σε ιδιωτικά ή δημόσια κτίρια. Οι παραπάνω μετατροπές αποτέλεσαν μια μακροχρόνια διαδικασία που είχε σαν στόχο να αναμορφώσουν και να προσομοιάσουν τα κτίρια έτσι ώστε να ταιριάζουν με τον Οθωμανικό τρόπο ζωής.

    Οι προσόψεις των κτιρίων της περιόδου των Ιπποτών με τους σκαλιστούς τους διακόσμους, τις τοξωτές πύλες και τους πέτρινους πελεκητούς τοίχους, εμπλουτίστηκαν με τα τυχαία χαρακτηριστικά της Οθωμανικής Αρχιτεκτονικής προσαρμοσμένης όμως στο τοπικό κλίμα και πολιτισμό. Στα πλαίσια της διαδικασίας αυτής, τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά των υπαρχόντων κτιρίων διατηρήθηκαν. Οι πιο χαρακτηριστικές προσθήκες ήταν τα λουτρά (συνήθως στο πίσω μέρος των σπιτιών) κα τα ξύλινα κλειστά μπαλκόνια στις προσόψεις των σπιτιών πάνω από στενούς δρόμους. Έτσι, τα περισσότερα κτίρια της εποχής των Ιπποτών στη Μεσαιωνική πόλη ήταν καλά διατηρημένα. Το αποτέλεσμα ήταν ένα μείγμα ανατολικής αρχιτεκτονικής με έντονα δυτικά στοιχεία που είχαν παραμείνει και νέα κτίρια που κτίσθηκαν με το ύφος της τότε τοπικής αρχιτεκτονικής.

    Τον 19ο αιώνα η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε σαν αποτέλεσμα την παραμέληση της πόλης και των κτιρίων της τα οποία υπέστησαν περαιτέρω φθορά λόγω των δυνατών σεισμών που συχνά πλήττουν την περιοχή.

  • Ιταλική Περίοδος

    Ιστορία της Ρόδου © Rhodes Guide / RhodesGuide.com

    Τα ιταλικά στρατεύματα κατέλαβαν το νησί και την υπόλοιπη Δωδεκάνησο το 1912. Το 1923 η Ιταλία ίδρυσε μια αποικία, τα ιταλικά νησιά του Αιγαίου (Isole Italiane del Egeo).

    Οι Ιταλοί κατεδάφισαν τα σπίτια που είχαν κτιστεί πάνω και παραπλεύρως των τειχών κατά την Οθωμανική περίοδο και μετέτρεψαν το Εβραϊκό και το Οθωμανικό νεκροταφείο σε μια «πράσινη ζώνη» που περιελάμβανε την Μεσαιωνική πόλη. Διατήρησαν τα εναπομείναντα στοιχεία της περιόδου των Ιπποτών ενώ αφαίρεσαν όλες τις Οθωμανικές προσθήκες. Ταυτόχρονα, επανοικοδόμησαν το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου. Τέλος, ίδρυσαν ένα ινστιτούτο για την μελέτη της Ιστορίας και του Πολιτισμού της περιοχής.

    Οι Ιταλοί υλοποίησαν σημαντικά έργα υποδομής (δρόμους, παροχή ηλεκτρισμού, λιμάνι κ.α.) και μεταμόρφωσαν σε σημαντικό βαθμό την πόλη της Ρόδου, η οποία διέθετε πλέον ένα νέο πολεοδομικό σχέδιο, κανονισμούς δόμησης και πολλά νέα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια.

  • Σύγχρονη Περίοδος

    Ιστορία της Ρόδου © Rhodes Guide / RhodesGuide.com

    Οι βόμβες των Βρετανών που έπεσαν στην Μεσαιωνική πόλη το 1944 είχαν σαν αποτέλεσμα πολλά θύματα και την καταστροφή πολλών κτιρίων γεγονός που δημιούργησε πολλά κενά στον πολεοδομικό ιστό. Ένα από τα πρώτα διατάγματα της Ελληνικής κυβέρνησης - διοίκησης όρισαν τις περιοχές αυτές ως «περιοχές για μελλοντικές ανασκαφές» και ένα μεγάλο αριθμό κτιρίων ως «διατηρητέα κτίρια».

    Το 1957, ένα νέο πολεοδομικό σχέδιο εγκρίθηκε με διάταγμα και το 1960 το σύνολο της Μεσαιωνικής Πόλης αναγνωρίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ως «προστατευόμενο μνημείο». Το 1961 και το 1963 εξεδόθησαν νέα διατάγματα σχετικά με το πολεοδομικό σχέδιο της πόλης. Τα διατάγματα αυτά προέβλεπαν την διαπλάτυνση των υπαρχόντων δρόμων και την διάνοιξη νέων. Αυτές οι αποφάσεις δεν υλοποιήθηκαν στην Μεσαιωνική Πόλη λόγω της σθεναρής αντίστασης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Το 1988, η παλιά πόλη της Ρόδου ανακηρύχθηκε από την UNESCO Πόλη Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Θεματικές ενότητες άρθρων

Feedback