Η Ακρόπολη της Ρόδου δέσποζε στο δυτικό και υψηλότερο τμήμα της πόλης. Δεν ήταν οχυρωμένη, σε αντίθεση με τις περισσότερες αρχαίες Ακροπόλεις. Αποτελούνταν από μια μνημειακή ζώνη με Ιερά, μεγάλους ναούς, δημόσια κτίρια και υπόγειους λατρευτικούς χώρους. Τα κτίρια ήταν χτισμένα σε βαθμιδωτές αναβαθμίδες που υποστηρίζονταν από ισχυρούς τοίχους αντιστήριξης. Ήταν "γεμάτη από χωράφια και άλση", σύμφωνα με τα λόγια του ρήτορα του 2ου αι. μ.Χ. Αιλίου Αριστείδη. Το ύφος της ελληνιστικής αρχιτεκτονικής στην Ακρόπολη της Ρόδου αποδόθηκε τέλεια από τον συνδυασμό φυσικής ομορφιάς και τεχνητών μεταμορφώσεων. Τα κτίρια στην Ακρόπολη της Ρόδου χρονολογούνται στην ελληνιστική και υστεροελληνιστική περίοδο (3ος-2ος αι. π.Χ.).
Η Ακρόπολη της Ρόδου βρίσκεται σε ένα λόφο με θέα τη σύγχρονη νέα πόλη και τη μεσαιωνική πόλη. Στην αρχαιότητα ο πληθυσμός της πόλης ήταν υποτίθεται μεγαλύτερος από τον σημερινό και εκτεινόταν στις ανατολικές πλαγιές του Αγίου Στεφάνου, ο οποίος αργότερα ήταν γνωστός και ως λόφος του Μόντε Σμιθ, που πήρε το όνομά του από τον Άγγλο ναύαρχο Σερ Σίντνεϊ Σμιθ, ο οποίος εγκατέστησε παρατηρητήριο το 1802 για να παρακολουθεί τις κινήσεις του ναπολεόντειου στόλου το 1802, μέχρι το λιμάνι της πόλης.
Οι ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής του νησιού (1912-1945). Από το 1946 και μετά η Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία πραγματοποίησε ανασκαφές που προσέθεσαν τις γνώσεις μας για την ιστορία και την τοπογραφία του τόπου. Το σύνολο της Ακρόπολης της Ρόδου δεν έχει ακόμη ανασκαφεί. Μια αρχαιολογική ζώνη 12.500 τ.μ. έχει εξαιρεθεί από τη σύγχρονη δόμηση με σκοπό τη συνέχιση των ανασκαφικών εργασιών για την αποκάλυψη της υπέροχης αρχαίας πόλης της Ρόδου.
Κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής έγινε εκτεταμένη ανοικοδόμηση σύμφωνα με το πνεύμα της εποχής. Από το 1946 και μετά η Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία πραγματοποίησε εργασίες αποκατάστασης στην περιοχή του ναού του Πυθίου Απόλλωνα, ο οποίος είχε υποστεί σημαντικές ζημιές από τους βομβαρδισμούς του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και από το βάρος του πυροβολικού που είχε εγκατασταθεί εκεί. Κατά τις δεκαετίες του '60 και του '70 έγιναν εργασίες ανακατασκευής στο δυτικό θεμέλιο του ίδιου ναού, ενώ το 1996 πραγματοποιήθηκε περαιτέρω ανακατασκευή του ναού και των Νυμφαίων.
Μνημεία στην Ακρόπολη της Ρόδου
Τα σημαντικότερα μνημεία στην αρχαιολογική ζώνη της Ακρόπολης της Ρόδου είναι τα εξής:
Ναός της Αθηνάς Πολιάδος και του Διός Πολιούχου στο βόρειο άκρο της Ακρόπολης της Ρόδου
Έχει προσανατολισμό Α-Δ και ήταν δωρικός περίπτερος ναός (με κιονοστοιχία και στις τέσσερις πλευρές). Τέσσερα υπερμεγέθη τύμπανα κιόνων και τμήματα ενός κεφαλαίου και ενός επιστυλίου που εξακολουθούν να διακρίνονται στο χώρο αποτελούν ένδειξη του αρχικού μνημειακού χαρακτήρα του. Εδώ φυλάσσονταν από τους Ροδίτες τα κείμενα των συμφωνιών τους με άλλα κράτη. Ο ναός βρισκόταν σε έναν μεγαλύτερο τέμενος που οριοθετούνταν από μια στοά στα ανατολικά.
Νυμφαία
Αυτή βρίσκεται ανατολικά και νότια του τοίχου της στοάς.
Αποτελείται από τέσσερις υπόγειες σπηλαιώδεις κατασκευές, λαξευμένες στο βράχο, με σκαλοπάτια εισόδου, διαδρόμους επικοινωνίας και ένα μεγάλο άνοιγμα στο κεντρικό τμήμα της οροφής. Στους εσωτερικούς τοίχους υπάρχουν εσοχές για αγαλματίδια. Δεξαμενές νερού και πλούσια βλάστηση συμπληρώνουν την εικόνα. Ήταν χώροι αναψυχής και λατρείας.
Ωδείο
Βορειοδυτικά του Σταδίου βρίσκεται ένα μικρό ανακαινισμένο μαρμάρινο Ωδείο, ένα μικρό ανακατασκευασμένο Θέατρο. Χωρούσε περίπου 800 θεατές και πιστεύεται ότι χρησιμοποιούνταν είτε για μουσικές εκδηλώσεις είτε για την παρακολούθηση μαθημάτων ρητορικής από διάσημους Ροδίτες ρήτορες.
Ναός του Πυθίου Απόλλωνα
Αυτός βρίσκεται στο νότιο τμήμα του λόφου της Ακρόπολης, στη δυτική πλευρά μιας μεγάλης ορθογώνιας ταράτσας. Έχει προσανατολισμό Α-Δ. Ήταν ένας περίπτερος ναός, αλλά μικρότερος από αυτόν της Αθηνάς και του Δία. Μέρος της ΒΑ πλευράς είχε αναστηλωθεί με τέσσερις κίονες και μέρος του επιστυλίου.
Κτίριο Στοάς
Σήμερα σώζεται ο θεμέλιος τοίχος μιας Στοάς, η οποία πρέπει να είχε μια επιβλητική πρόσοψη ορατή από την κάτω πόλη και το λιμάνι.
Αρτεμίσιον
Στη ΒΑ πλευρά της ίδιας ταράτσας βρίσκονται τα ερείπια άλλων λατρευτικών χώρων, ένας από τους οποίους αποδίδεται στη λατρεία της Αρτέμιδος.
Αρχαίο στάδιο της Ρόδου
Το Στάδιο στην Ακρόπολη της Ρόδου, με προσανατολισμό Β-Ν, βρίσκεται στη ΝΑ πλευρά του λόφου- ανασκάφηκε και αναστηλώθηκε από τους Ιταλούς. Το μήκος του ήταν ένα στάδιο, δηλαδή 600 πόδια ή 210 μέτρα. Τα αυθεντικά πρωτότυπα τμήματα που σώζονται είναι το σφενδόνη (στρογγυλό άκρο με στρεφόμενο στύλο), οι προεδρίες (καθίσματα αξιωματούχων) και ορισμένα από τα χαμηλότερα καθίσματα στο αμφιθέατρο. Διατηρείται επίσης ο μηχανισμός εκκίνησης των αθλητών.
Γυμναστήριο
Αυτό βρίσκεται ανατολικά του Αρχαίου Σταδίου. Μέρος της δυτικής πλευράς αποκαλύφθηκε στο παρελθόν και πρόσφατα ανακαλύφθηκε η ΒΑ γωνία του κάτω από το σύγχρονο περίπτερο αναψυκτηρίου. Ήταν ένα μεγάλο τετράγωνο κτίριο με διαστάσεις περίπου 200 μ. σε κάθε πλευρά. Ήταν σημαντικό για τα έργα τέχνης που περιείχε.
Βιβλιοθήκη
Υπήρχε μια ωραία Βιβλιοθήκη που περιείχε αξιόλογα έργα ρητορικής, κοντά στο Γυμνάσιο και το Ωδείο, σύμφωνα με μια επιγραφή που βρέθηκε στην περιοχή.
